Ze hebben het voor elkaar, de activisten van Kick Out Zwarte Piet. Na vijftien jaar volhardende strijd stoppen ze omdat hun doel is bereikt: roetveegpiet is nu in de meeste Nederlandse gemeenten de norm. Een actiegroep die zichzelf opheft wegens succes – dat is bijzonder. Wat deden ze goed? En wat kunnen we daarvan leren?
1: Stel een duidelijk doel
Kick Out Zwarte Piet had een duidelijke boodschap: de zwartgeschminkte Piet met rode lippen en blinkende oorbellen moest verdwijnen. Het was geen vaag ideaal, geen waslijst aan eisen, maar één concrete en meetbare doelstelling. Bondgenoten en tegenstanders wisten waar het om te doen was.
2: Zoek de rand op
‘Zwarte Piet is racisme.’ Met deze stevige boodschap ging de campagne van Kick Out Zwarte Piet in 2011 van start. De slogan was confronterend en veroorzaakte forse weerstand. Maar die frictie was nodig. Sociale bewegingen beginnen zelden in het midden. Ze starten aan de randen met scherpe uitspraken die de heersende norm ter discussie stellen. Dat vinden velen niet leuk. Maar paradoxaal genoeg helpt die confrontatie om op termijn de norm te verschuiven. Wat eerst radicaal lijkt, wordt later mainstream. Het vrouwenkiesrecht, ivf en het vuurwerkverbod – het waren ooit extreme ideeën.
3: Waarden als wapen
De schurende slogan opende het gesprek en mobiliseerde medestanders. Maar om bredere groepen te overtuigen, werd de boodschap verbreed: ‘Sinterklaas moet een fijn feest zijn voor álle kinderen’. Dit raakte universele waarden als compassie en bescherming tegen pesten. Zo werd verandering een herstel van normen waar we trots op zijn – geen aanval op onze cultuur.
Les 4: Kantel het frame
De grootste weerstand kwam van mensen die vonden dat Kick Out Zwarte Piet ‘onze traditie’ afpakte. De beweging gaf dit frame een nieuwe invulling: het Sinterklaasfeest blijft, de racistische karikatuur verdwijnt. Tradities kunnen veranderen. Dit gaf mensen de ruimte om mee te bewegen zonder hun waarden op te geven.
Les 5: Zeg (ook) wat je wel wilt
De slogan ‘Kick Out Zwarte Piet’ maakte duidelijk hoe het niet moest. Maar de beweging besefte al snel dat ze niet alleen tégen kon zijn. Ze moest ook de weg wijzen naar hoe het dan wél zou moeten. De roetveegpiet was al eerder bedacht, Kick Out Zwarte Piet omarmde deze figuur als alternatief – mits roetpiet zijn oorbellen en lippenstift thuisliet.
Les 6: Stop wanneer het genoeg is
De Nederlandse liefde voor Zwarte Piet blijft sterk. Een derde van de Nederlanders wil de zwart geschminkte knecht behouden. Je kunt dat zien als een onvoltooide strijd van de actievoerders. Maar het is juist een bewust en wijs besluit om niet door te gaan tot het gaatje. Tegenstanders zullen er altijd blijven. En veel mensen die roetveegpiet acceptabel vinden, koesteren tegelijkertijd warme gevoelens voor de traditionele Piet. Die nostalgie hoef je niemand af te nemen, zolang de maatschappelijke norm maar verandert.
