Onze doorgeslagen voorzichtigheid met het AstraZeneca-vaccin voedt het wantrouwen tegen westerse vaccins in Afrika. Een heel gevaarlijke bijwerking, vindt Mirjam Vossen.
Onze doorgeschoten voorzichtigheid met AstraZenica stelt landen in Afrika voor een duivels dilemma. Virologen waren verontwaardigd over Hugo de Jonges besluit om geen 60-minners meer te vaccineren met AstraZeneca. Hun terechte kritiek: de minieme risico’s wegen niet op tegen de voordelen. Dat geldt echter niet alleen voor ons: onze voorzichtigheid met AstraZeneca dreunt door tot in Afrika.
Afgelopen weken ontvingen 31 Afrikaanse landen hun eerste ladingen AstraZeneca. Gedoneerd via Covax, een internationaal initatiatief om covid-vaccinaties beschikbaar te stellen aan arme landen. In het hele continent zijn duizenden prikposten opgetuigd om komende maanden 20 procent van de bevolking van levensreddende vaccins te voorzien.
Dat gaat niet overal van een leien dakje. In een aantal landen is de opkomst nog teleurstellend laag. Zo had het Malawiaanse district Dedza zich vorige week opgemaakt om 15.500 prikken te zetten. Slechts 1823 mensen kwamen opdagen.
Vaccinatie-angst
Achter die lage opkomst, die ook in landen als Kenia en Ivoorkust speelt, schuilt wijdverspreid wantrouwen tegen vaccins en complotdenken over ‘westerse’ medicijnen die erop uit zouden zijn om Afrikanen te beschadigen. Deze vaccinatie-angst is niet nieuw. De afgelopen decennia moest Kameroen een tetanus-vaccinatiecampagne stopzetten na geruchten dat het vrouwen onvruchtbaar zou maken. In Oost-Afrika en Nigeria weigerden mensen massaal hun kinderen te laten vaccineren tegen polio. De WHO noemde ‘vaccin hesitancy’ in 2019 een van de tien grootste bedreigingen voor de wereldwijde gezondheid. Vertrouwen winnen is dus cruciaal. De afgelopen weken vertelde ik vrienden in Malawi dat ze met een gerust hart een AstraZeneca-prik konden halen: ik zou in Nederland hetzelfde vaccin krijgen als zij. Maar nu sta ik met de mond vol tanden.
Het doorgeschoten risicodenken rond AstraZeneca is veel schadelijker dan we beseffen. Het deelt een klap uit in landen in Afrika, waar men met veel moeite vaccinvertrouwen probeert te winnen. Deze overheden staan nu voor een duivels dilemma. Stoppen is geen optie: er is in de meeste Afrikaanse landen niets anders dan AstraZeneca. Maar doorgaan is al even problematisch: het zal twijfelaars sterken in hun overtuiging dat het Westen vaccins in Afrika dumpt die het niet geschikt acht voor haar eigen bevolking. Laat De Jonge twee keer nadenken over deze ongewenste bijwerking van zijn goedbedoelde voorzichtigheid.
Mirjam Vossen
Sociaal-geograaf en mediawetenschapper
