MyWorld, 5 oktober 2012
Moeten we hulp geven uit morele motieven? Of gaat het om ons eigenbelang? Voor de Britse conservatieven is het helder: investeren in ontwikkelingshulp is goed voor Engeland.
Ontwikkelingslanden van vandaag zijn immers de handelspartners van morgen. Dat zegt Mark Lowlock, de Britse secretaris-generaal van ontwikkelingssamenwerking vandaag in dagblad Trouw. Daarom houdt de conservatieve Britse regering vast aan zijn voornemen om het budget voor ontwikkelingssamenwerking te verruimen. Volgens MyWorld-redacteur Mirjam Vossen is het benadrukken van ‘eigenbelang’ echter geen goed idee.
Ook in ons land wint het pleidooi voor ‘ontwikkelingshulp uit eigenbelang’ terrein. Zo vond de WRR in het spraakmakende rapport ‘Minder pretentie, meer ambitie’ dat ‘welbegrepen eigenbelang’ weer voorop moet komen te staan bij het geven van ontwikkelingshulp. Het beleid was te lang gedomineerd door morele motieven, aldus de WRR. Het kabinet-Rutte nam die boodschap ter harte: het bezuinigde afgelopen jaren op hulp voor gezondheidszorg en onderwijs, maar verruimde de subsidiemogelijkheden voor Nederlandse investeerders in ontwikkelingslanden.
Het pleidooi voor ‘hulp uit eigenbelang’ krijgt ook bijval van de ontwikkelingssector zelf. Brancheorganisatie Partos voerde dit voorjaar de actie ‘Je krijgt wat je geeft’ tegen de voorgenomen bezuinigingen van het kabinet. Ook Partos verdedigde het behoud van het budget omwille van onze handelsbelangen en de winst voor ons bedrijfsleven.
Gouden zet
Hameren op het eigenbelang lijkt een gouden zet, om juist in tijden van crisis het draagvlak voor het ontwikkelingsbudget overeind te houden. Wie wil immers bezuinigen op iets wat ons economisch voordeel kan opleveren?
Het valt echter te betwijfelen of veel mensen zich daardoor laten verleiden. Ten eerste omdat het motief van ‘eigenbelang’ nauwelijks weerklank vindt onder de bevolking. Een ruime meerderheid van de Nederlanders – WRR en VVD ten spijt – vindt juist dat we ons moeten inzetten voor ontwikkelingslanden uit humanitaire motieven: ontwikkelingshulp moet armoede verminderen, honger en ziektes uitbannen en het onderwijs verbeteren. Voor slechts een kleine minderheid speelt ons economische belang of onze veiligheid een rol. Dat blijkt uit peilingen die jaarlijks worden gehouden door NCDO. Bij onze Britse buren is dit patroon overigens niet anders.
Waarden
In Engeland woedt bovendien nog een andere discussie – zij het vooralsnog een academische. Die discussie vindt zijn oorsprong in het onderzoek naar basale menselijke waarden, waarop we ons denken en doen voor een belangrijk deel baseren. Waarden zoals ‘elkaar helpen’ en ‘gelijkheid voor iedereen’ vormen een belangrijke drijfveer voor het principe van ontwikkelingssamenwerking. Waarden van ‘eigenbelang’ staan daar diametraal tegenover. En dat niet alleen: ze zijn ook niet met ‘sociale waarden’ te verenigen. Het een gaat ten koste van het ander. Met andere woorden: hoe meer iemand wordt herinnerd aan zijn eigen belang, hoe minder hij zijn sociale waarden laat gelden.
Dat moet pleitbezorgers van ‘ontwikkelingshulp uit eigenbelang’ te denken geven. Want wanneer deze theorie klopt, dan zal het benadrukken van het eigenbelang het draagvlak niet vergroten, maar juist regelrecht ondermijnen. Wie het draagvlak wil behouden, moet mensen aanspreken op dát waarvoor zij het meest gevoelig zijn: de morele overtuiging dat we ons moeten inzetten voor mensen in armoede – ook in tijden van crisis.
