Onderzoeker, adviseur en spreker over maatschappelijk gevoelige thema’s

#mindthegap4: Pessimisten weten het ook niet zeker

LinkedIn, 17 april 2017

Het regende sombere voorspellingen deze week. Turkije wordt een dictatuur, Frexit komt eraan en een kernoorlog met Noord-Korea is onafwendbaar. De twijfel slaat me altijd om het hart bij dit soort berichten. Zou het allemaal echt gaan gebeuren? Ben ik een konijn dat in de koplamp kijkt wanneer ik voorzichtig denk dat het ook kan meevallen? Misschien vraag jij je, net als ik, ook wel eens af of mensen met een pessimistische kijk op de wereld beter zijn in het voorspellen van de toekomst dan anderen. Het antwoord is drie keer ‘nee’.  

1) Mensen zijn slechte voorspellers

Onderzoeker Philip Tetlock van de universiteit van Pennsylvania liet duizenden experts en leken voorspellingen doen over geopolitieke gebeurtenissen. Zijn conclusie: mensen zijn bar slechte voorspellers. En pessimisten en optimisten doen het even slecht. Saillante uitkomst: deskundigen voorspellen niet beter dan een spreekwoordelijk stel apen dat met pijltjes naar een dartbord gooit. Sterker nog: hoe stelliger de overtuiging van de deskundige, hoe minder accuraat zijn voorspelkracht. Oppassen dus voor vlotte experts die bij Pauw aan tafel schuiven met krachtige meningen over wat er gaat gebeuren.

2) Iedereen heeft altijd gelijk

Filosoof Ruben Mersch schreef een vermakelijk boekje over hoe we ons vaak ingraven in de loopgraven van ons eigen gelijk. Wanneer we eenmaal een mening hebben gevormd, dan zijn we daar maar moeilijk vanaf te brengen. Ons brein houdt namelijk niet van informatie die niet spoort met ons wereldbeeld. Zijn we eenmaal ergens van overtuigd, bijvoorbeeld dat de aarde naar de verdoemenis gaat, dan pikken we vooral de feiten op die ons gelijk bevestigen en negeren we de rest. Een apocalyptische voorspelling zegt dus doorgaans meer over het wereldbeeld van de profeet dan over zijn voorspelkunst. Voor zonnige voorspellingen geldt natuurlijk hetzelfde.

3) De geschiedenis stemt optimistisch

De geschiedenis geeft optimisten meer gelijk dan ruiters van de Apocalyps. De wereld is de afgelopen eeuwen niet regelrecht naar de afgrond gegleden, zoals talloze malen is voorspeld. Integendeel: de wereld staat er op bijna alle fronten beter voor dan ooit. Tweehonderd jaar geleden was meer dan negentig procent van de mensen op aarde extreem arm. Nu is dat minder dan tien procent. We zijn, alles bij elkaar opgeteld, rijker, gezonder, veiliger en gelukkiger geworden, en niet zo’n beetje ook. Honderd jaar geleden moest ook de rijkste man op aarde het stellen zonder tandarts, zonder verdoving en zonder antibiotica. Wil je ruilen?

Natuurlijk: resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Een Turkse dictatuur, een Frexit en een nucleair conflict met Noord-Korea: het kan allemaal gebeuren. Het feit dat de wereld vooruit is gegaan betekent niet dat dat automatisch zo zal blijven. De kracht van sombere voorspellingen is dat ze ons alert houden en zorgen dat we ons op alle mogelijke scenario’s voorbereiden. Om die kwaliteit moeten we ze koesteren. Niet omdat ze uitkomen.

Nu delen: