OnMigration, 4 juli 2024
Internationale organisaties en massamedia negeren wetenschappelijke kennis en verdraaien de waarheid over migratie. In plaats daarvan houden zij vast aan dominante verhalen over migratie die in hun straatje passen. Dat stelt migratieonderzoeker Hein de Haas in zijn nieuwe paper ‘Changing the Migration Narrative’ – waarin hij ook ngo’s een spiegel voorhoudt.
De kennis over migratie is enorm toegenomen, maar slechts weinig daarvan dringt door in publieke debatten en beleid. Dat komt Hein de Haas, omdat het gesprek gedomineerd wordt door krachtige, maar eenzijdige verhalen die een verkeerd beeld geven van de ware aard van migratie en de keuzevrijheid van migranten zelf.
In het paper ontrafelt De Haas vier dominante verhalen: het massamigratie-narratief, het Migratiedreiging-narratief, het Migrant-slachtoffer-narratief en het Migratieviering narratief.
Het Massamigratie-narratief
Het Massamigratie-narratief is misschien wel het krachtigste van de vier migratieverhalen. Het resoneert met diepgewortelde angsten dat wereldwijde migratie uit de hand loopt. Dit verhaal wordt overgebracht door politici van links en rechts, deskundigen, journalisten en grote internationale organisaties. De kern is dat internationale migratie snel toeneemt als gevolg van armoede, oorlog, ongelijkheid, bevolkingsgroei en klimaatverandering. Mensen uit het Zuiden zijn daardoor wanhopig op de vlucht voor ellende. Rooskleurige beelden van het leven in het Westen moedigen hen aan om daarheen te komen.
Een typisch kenmerk van het massamigratie-narratief is het gebruik van apocalyptische taal en ‘watermetaforen’ zoals ‘golven’, ‘stromen’ of zelfs ‘tsunami’s’ die moeten worden ‘ingedamd’. Afhankelijk van politieke voorkeuren verschillen de voorgestelde oplossingen, van het versterken van grenscontroles tot conflictpreventie en het stimuleren van ontwikkeling in landen van herkomst. De onderliggende veronderstelling van een dreigende massamigratiecrisis, is echter opvallend vergelijkbaar.
Het Migratiedreiging-narratief
Dit verhaal portretteert migranten als potentiële banendieven, uitkeringstrekkers en criminelen, en immigratie in het algemeen als een essentiële bedreiging voor werkgelegenheid, lonen, betaalbare huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg. Dergelijke angsten worden met name geprojecteerd op laaggeschoolde migranten en vluchtelingen uit andere culturen.
Vooral sinds de aanslagen van september 2001 hebben extreemrechtse groeperingen en populistische politici de verhalen over migratiedreiging naar een hogere versnelling geschakeld. Ze schilderen immigranten en minderheden niet alleen af als banendieven of uitkeringstrekkers, maar ook als religieuze fanatici en terroristen die van plan zijn het Westen te ‘islamiseren’, hun bevolking te vervangen en de westerse beschaving ten val te brengen. Deze verhalen doen een beroep op diepe angsten over migratie als culturele bedreiging en zijn intussen populair geworden onder mainstreampartijen.
Het Migranten-slachtoffer-narratief
Het Migranten-slachtoffer-narratief is vooral populair onder linkse politici en internationale humanitaire organisaties en vakbonden. Dit narratief portretteert migranten en vluchtelingen als slachtoffers van ‘gewetenloze’ en ‘genadeloze’ smokkelaars, mensenhandelaars en ‘uitbuitende’ werkgevers, die hen misleiden en dwingen om gevaarlijke reizen te maken en hen blootstellen aan ernstig misbruik.
Dit verhaal voedt het idee dat we deze problemen kunnen ‘oplossen’ als we migranten en vluchtelingen redden uit de wurggreep van smokkelaars en mensenhandelaars. Het ‘oplossen’ staat vanuit dit perspectief gelijk aan wetshandhaving en misdaadbestrijding, en is herkenbaar aan oorlogszuchtige taal, zoals ‘vechten’, ‘bestrijden’ en ‘hard aanpakken’.
Een tweede type ‘oplossing’ zijn informatiecampagnes om potentiële migranten te informeren over de gevaren van de reis en het moeilijke leven in het buitenland, zodat ze ontmoedigd raken om te komen. Nog een andere oplossing, in het geval van vluchtelingen, is het pleidooi voor opvang en steun in de regio’s van herkomst, vanuit de overtuiging dat zij dan niet langer de noodzaak zullen zien om een risicovolle tocht te ondernemen om in het Westen asiel aan te vragen.
Het Migratieviering-narratief
Het verhaal van Migratieviering stelt dat migratie verschillende problemen kan aanpakken, zoals tekorten op de arbeidsmarkt en vergrijzing. Migranten zijn bakens van hoop die samenlevingen nieuw leven inblazen en groei, innovatie en handel stimuleren. Het ziet vluchtelingen ook als een potentiële beroepsbevolking die volledige rechten zou moeten krijgen, zodat ze hun talenten kunnen inzetten en kunnen bijdragen aan groei en innovatie. In deze visie is diversiteit iets goeds, omdat het innovatie stimuleert.
Aanhangers van het verhaal van de migratieviering beweren dat migratie de groei in armere landen stimuleert vanwege de honderden miljarden dollars die migranten terugsturen en de vitale rol van migranten bij het stimuleren van handel en ondernemerschap in landen van herkomst. Het migratieviering-verhaal is vooral populair onder liberale, politici en pro-business denktanks en humanitaire en religieuze groeperingen. Dit kan vreemde coalities creëren tussen bedrijfslobby’s, linkse groeperingen en humanitaire NGO’s die allemaal pleiten voor open grenzen.
Wat klopt er niet?
Het paper vertelt jammer genoeg niet wat er al dan niet onjuist is aan deze vier narratieven. Voor het antwoord daarop moeten we De Haas’ boek ‘Hoe migratie echt werkt’ lezen, waarin hij 22 veelgehoorde mythes over migratie ontkracht. Enkele kernpunten daarin zijn dat er geen sprake is van toenemende migratie, dat voorspellingen van massale ‘klimaatmigratie’ geen wetenschappelijke basis hebben en dat migreren – inclusief het in zee gaan met mensensmokkelaars – meestal een vrijwillige en weloverwogen keuze is. Migratie, zo besluit De Haas, is geen ‘op te lossen probleem’ en evenmin een ‘oplossing voor problemen’, maar een intrinsiek onderdeel van wereldwijde verandering en ontwikkeling.
Download hier Hein de Haas, Changing the Migration Narrative: On the Power of Discourse, Propaganda and Truth Distortion, gepubliceerd door het International Migration Institute.
Lees hier mijn samenvatting van Hein de Haas’ boek ‘Hoe migratie echt werkt‘
