De ramp in Tsjernobyl was het ergste kernongeluk ooit. Een beroerd ont- worpen reactor en crimineel mismanagent
leidde tot een ontploffing in de centrale. Een wolk radioactiviteit ontsnapte en 31 hulpverleners lieten kort na het ongeluk het leven. Hoeveel slachtoffers er uiteindelijk zullen vallen, is tot vandaag een onderwerp van discussie. Sommige schattingen lopen op tot wel 60.000, de WHO houdt het op 4000 tot 9000.
35 Jaar na dato is Tsjernobyl nog springlevend. De ontspoorde kernreactor inspireerde tientallen schrijvers, filmers en programmamakers. Ook in het nieuws over kernenergie zien we de sporen van Tsjernobyl regelmatig terug: De Volkskrant en Trouw noemden een drijvende kernreactor een ‘nucleaire Titanic’. En volgens dagblad De Limburger zou een ongeluk in een Belgische centrale ‘een Tsjernobyl’ van de provincie maken.
Nachtmerrie
Tsjernobyl bracht een Frankenstein-achtige nachtmerrie tot leven van de mens die zijn eigen uitvinding niet meer onder controle heeft. Een nachtmerrie die, gevoed door beangstigende beelden in de media, tot op de dag van vandaag ons beeld van kernenergie bepaalt: zo’n ongeluk kan wéér gebeuren. En de gevolgen zijn dan niet te overzien.
Inmiddels zijn we 35 jaar verder en dat schrikbeeld mag wel bij het vuilnis. Nieuwe centrales zijn zo ontwerpen dat ze vrijkomende radioactiviteit na een ongeval veel beter binnenboord houden. Een kernongeluk kan bovendien niet ontstaan door defecte apparatuur, kapotte pompen of schade aan het beton. Een ernstig ongeluk is eigenlijk alleen nog voorstelbaar na buitengewoon overweldigende gebeurtenissen – zoals de megatsunami die de centrale in Fukushima verwoestte. En juist die gebeurtenis was een teken van de toegenomen veiligheid van kerncentrales: na Fukushima vielen geen dodelijke slachtoffers.
Vandaag is niet de kans op een kernongeval maar de ángst ervoor de grootste bedreiging. Het is de angst dat grote gebieden besmet zullen raken met radioactieve straling, met catastrofale gevolgen voor onze gezondheid. Om die reden
moesten na het ongeval in Fukushima 111.000 mensen uit voorzorg hun huis en haard verlaten. Nog eens 50.000 mensen volgden vrijwillig. Die evacuaties waren niet zonder gevolgen. Het overhaaste vertrek leidde tot veel stress, spanning en psychische problemen. Ouderen en kwetsbaren misten cruciale medische zorg. Britse onderzoekers schatten in
2017 dat 1121 mensen stierven aan fysieke en mentale uitputting als gevolg van de evacuatie. Ze concludeerden bovendien dat die achteraf gezien overbodig was, en meer kwaad dan goed had gedaan. Met andere woorden: niet de straling, maar de angst ervoor had slachtoffers gemaakt.
Vergrootglas
Het wordt tijd dat we Tsjernobyl zien voor wat het is: een ernstig ongeval in de jaren ’80. Moderne centrales zijn onvergelijkbaar met die van toen. En dan blijkt- en dat kan voor velen een verrassing zijn – dat kernenergie, samen met zon en wind, de veiligste manier is om energie op te wekken.
Het wordt tijd om het vergrootglas van Tsjernobyl te halen en de kansen van kernenergie te zien: het is een veilige, CO2-arme energiebron die ons kan helpe om klimaatverandering tegen te gaan en het landschap te sparen.
Niet Tsjernobyl, maar onnodige angst voor kernenergie zou een schrikbeeld moeten zijn.